بررسی راهکارهای توسعه متوازن مشهد | تزریق رونق به شرق شهر

محسن موسوی زاده | شهرآرانیوز؛ توسعه جغرافیایی شهرها فرآیندی پویا و مداوم است که در آن محدوده های فیزیکی شهر و فضاهای کالبدی آن‌ها در راستا عمودی و افقی از نظر کمی و کیفی افزایش می یابد، اگر این روند بی برنامه باشد، ترکیب فیزیکی مناسبی برای فضاهای شهری به وجود نخواهد آمد. در نتیجه شهر با مشکلات زیادی مانند توسعه نامتوازن، افزایش حاشیه نشینی و مشکلات زیست محیطی روبه رو می‌شود.

بدین منظور نیاز است تمامی ابعاد و ویژگی‌های شهر و نقاط قوت و ضعف شناسایی شود و راهکار‌هایی به منظور توسعه متوازن و جلوگیری از رشد ناهمگون شهر مورد توجه قرار بگیرد. در این میان به یکی از مسائلی که در دوره جدید مدیریت شهری مورد توجه قرار گرفته، توسعه متوازن مشهد است. بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد توسعه مشهد در دهه‌های گذشته به صورت نامتوازنی به سمت غرب شهر بوده و همین مسئله سبب شده است تا با وجود ظرفیت‌های زیاد در عمل، شرق مشهد کمتر توسعه بیابد.

براین اساس شهرآرانیوز درصدد است تا در سلسله گزارش‌هایی راهکار‌های توسعه متوازن شهر را مورد بررسی قرار دهد. در این راستا نخستین گزارش با این محوریت با تیتر «توسعه اقتصادی شهر از شرق» در ۲۱ مهر به چاپ رسید که در آن به ظرفیت شرق مشهد برای استقرار شهرک‌های صنفی اشاره شده بود. از این رو در گزارش حاضر درصدد هستیم تا ابعاد بیشتر تأثیر استقرار شهرک‌های صنفی در این محدوده را مورد بررسی قرار دهیم.

۳۰ هزار فرصت شغلی غیرمستقیم

رئیس دبیرخانه شورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی در گفتگو با شهرآرا با بیان اینکه اجرای عملیات پنج شهرک صنفی صنعتی جعبه سازان، آجیل پزان، پروفیل سازان، پلاستیک سازان و فرش بافان با سرمایه گذاری ۳ هزار میلیارد تومانی بخش خصوصی در دستور کار قرار دارد، می‌گوید: قرار است این شهرک‌های صنفی با سرمایه گذاری بخش خصوصی و بدون دریافت تسهیلات و منابع دولتی به اجرا درآیند. اجرای این شهرک‌ها علاوه بر ایجاد رونق اقتصادی در شرق مشهد این امکان را فراهم می‌کند که این شهر به یکی از نمونه‌های اقتصادی شرق کشور تبدیل شود.

براساس برآورد‌های صورت گرفته اجرای این شهرک‌ها کمک زیادی به توسعه متوازن مشهد می‌کند. به عنوان نمونه این شهرک‌ها با توجه به فرصت‌های اقتصادی و شغلی که ایجاد می‌کنند، تأثیر بسزایی در مهار حاشیه نشینی دارند.

علی اکبر لبافی درباره پیشرفت این شهرک‌ها بیان می‌کند: مصوبه ممنوعیت استقرار واحد‌های تولیدی در شعاع ۳۰ کیلومتری مشهد یکی از مشکلات موجود بر سر راه ایجاد شهرک‌های صنفی در این شهر است. با توجه به اینکه هیئت دولت در خرداد امسال مسئله شعاع ممنوعه ۱۲۰ کیلومتری تهران را با در نظر گرفتن مواردی حذف کرد به دنبال تسری این مسئله در مشهد هستیم تا مشکل احداث شهرک‌های صنفی در این شهر برطرف شود.

وی مشکل تغییر کاربری اراضی کشاورزی را یکی دیگر از موانع بیان می‌کند و می‌گوید: به استناد ماده یک قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها، به منظور حفظ کاربری این اراضی و تداوم و بهره وری آن‌ها، تغییر کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها در خارج از محدوده قانونی شهر‌ها و شهرک‌ها جز در موارد ضروری ممنوع است.  این قانون تمام زمین‌ها شامل اراضی قابل کشت یا غیر قابل کشت را در برگرفته است. این مسئله سبب شده تا امکان تغییر کاربری اراضی که ده‌ها سال است قابلیت کشاورزی ندارند، نیز وجود نداشته باشد.

وی ادامه می‌دهد: براساس قانون باید ۸۰ درصد ارزش افزوده این زمین‌ها بعد از تغییر کاربری به عنوان عوارض پرداخت شود. در تلاش هستیم تا مبلغ ۸۰ درصد بعد از تغییر کاربری به قبل تغییر کاربری تغییر کند تا برای بخش خصوصی سرمایه گذاری مقرون به صرفه شود. وی ادامه می‌دهد: تأمین زیرساخت‌ها مانند گاز یکی دیگر از موانع استقرار شهرک‌های صنفی در شرق مشهد است که شورای گفتگو به آن ورود پیدا کرده و درصدد است تا با رایزنی با نهاد‌های متولی این مشکل را برطرف کند.

امکان تحول اقتصادی در شرق مشهد

رئیس اتاق اصناف مشهد نیز با بیان اینکه ایجاد پنج شهرک صنفی سبب ایجاد تحول اقتصادی در شرق این شهر می‌شود به شهرآرا می‌گوید: این پنج شهرک صنفی قرار است تا در منطقه کم برخوردار شهری ایجاد شوند. پیش بینی می‌شود که استقرار آن‌ها بتواند علاوه برایجاد فرصت‌های شغلی زیاد نوع بافت و چهره شرق مشهد را تغییر دهد.

محمود بنانژاد می‌افزاید: اجرای شهرک صنفی پروفیل کاران در حال پیگیری است. برای شهرک صنفی پلاستیک، در حال پیگیری تأمین آب و گاز لازم برای استقرار واحد‌های تولیدی هستیم. برای شهرک صنفی فرش، نیز استعلام‌های مورد نیاز انجام شده و برای آن نیز در حال پیگیری تأمین زیرساخت‌های مورد نیاز هستیم. درباره شهرک صنفی جعبه سازان، نیز به دنبال تأمین زیرساخت‌ها مانند تأمین گاز هستیم تا بتوانیم آن را به اجرا درآوریم. درباره شهرک صنفی آجیل سازان، هم پیش بینی می‌شود در صورت اجرای آن مشهد بتواند به یکی از قطب‌های صادراتی آجیل در کشور تبدیل شود.

وی با بیان اینکه اجرای این شهرک‌های صنفی برای حدود ۳۰ هزار نفر فرصت شغلی غیر مستقیم ایجاد می‌کند، می‌گوید: استقرار این شهرک‌های صنفی سبب تمرکزبخشی فعالیت‌های صنفی و تولیدی در شرق مشهد نیز می‌شود و علاوه براینکه مشکل ترافیک را در سایر بخش‌های شهر حل می‌کند، سبب رونق اقتصادی شرق مشهد می‌شود.
وی تأکید می‌کند: با راه اندازی این شهرک‌های صنفی، شرق مشهد در مسیر توسعه قرار می‌گیرد و گامی مهم در جذب سرمایه گذاران، زائران و ایجاد اشتغال در شهر برداشته می‌شود.

مشهد قطب صادرات آجیل و خشکبار

علیرضا ارزانی ممقانی، رئیس اتحادیه صنف آجیل و خشکبار مشهد با بیان اینکه قرار است ۱۱۵ تا ۱۱۳ واحد در شهرک آجیل و خشکبار این شهر مستقر شوند، می‌گوید: خراسان رضوی قطب دوم تولید پسته در کشور است. پیش بینی می‌شود این استان در سال‌های آینده رتبه اول تولید پسته کشور را به دست آورد. براین اساس ایجاد شهرک صنفی آجیل و خشکبار در شرق مشهد سبب می‌شود که این منطقه به یکی از قطب‌های صادراتی آجیل و خشکبار کشور تبدیل شود.

تسهیل صادرات فرش

رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف مشهد هم در گفتگو با شهرآرا با بیان اینکه قرار است در شهرک صنفی فرش ۴۳ واحد قالی شویی و چند واحد تولیدی مستقر شوند، می‌گوید: اکنون فرش‌های صادراتی مشهد برای شست وشو به خارج از استان ارسال می‌شوند. قرار است تا با ایجاد این شهرک این فرش‌ها در همین مشهد شست وشو شده و بقیه مراحل صادراتی در همین جا انجام شود.  هادی مخملی می‌افزاید: تبدیل مشهد به قطب صادرات یکی از مهم‌ترین اهداف ایجاد شهرک صنفی فرش در شرق این شهر است.

ایجاد تقاضا برای ساخت مسکن

دبیر هیئت مدیره انجمن صنفی کارفرمایی مهندسان عمران خراسان رضوی هم در گفتگو با شهرآرا ایجاد شهرک‌های صنفی در شرق مشهد را سبب ایجاد تقاضا برای ساخت و ساز در این منطقه بیان می‌کند و می‌گوید: وقتی صحبت از ایجاد ۳۰ هزار شغل غیرمستقیم در این منطقه می‌شود، این یعنی دست کم ۷ هزار تقاضا برای ایجاد مسکن در این منطقه به وجود می‌آید.

در واقع وقتی افراد در شرق شهر شاغل می‌شوند، ترجیح می‌دهند که برای سهولت در رفت و آمد و کاهش هزینه‌ها در همان جا سکونت کنند. این مسئله سبب می‌شود تا تقاضا برای ساخت و ساز در این منطقه افزایش بیابد و برخی از افرادی هم که مایل به سرمایه گذاری در بخش مسکن هستند به شرق مشهد به عنوان گزینه‌ای برای سرمایه گذاری نگاه کنند.

دانیال محمدزاده ادامه می‌دهد: نتیجه این مسئله سرازیر شدن سرمایه ها به بخش مسکن شرق مشهد است. خود این مسئله سبب می‌شود تا زنجیره‌ای از مشاغل در حوزه ساخت و ساز، فعال شوند. از این رو این رونق ساخت وساز در شرق مشهد نه تنها سبب بهبود وضعیت این منطقه می‌شود، بلکه تمام اقتصاد شهر نیز از این مسئله بهره مند می‌شوند. این موضوع را هم باید در نظر گرفت که رونق ساخت و ساز سبب بهبود و ارتقای سطح کیفی شهرسازی در شرق شهر هم می‌شود.